Nu begint het écht voor Charles III: voor welke uitdagingen staat de Britse koning? En zien de Britten hem zitten? (2025)

Zaterdag is het weer zover. Na de indrukwekkende staatsbegrafenis van koningin Elizabeth II, in september vorig jaar, wordt haar zoon Charles III tot koning gekroond. "De Britse regering heeft begin dit jaar al gezegd dat dit the showcase for Britainwordt", zegt VK-kenner Harry De Paepe. "Ze beseffen dat heel de wereld zal kijken: ze moeten dit goed doen."

Maar zo groot als zeventig jaar geleden toen Elizabeth officieel de troon besteeg, wordt het niet. 1953 ligt ver achter ons, de tijden zijn veranderd. De ceremonie en de optocht worden ingekort, en er zal veel meer aandacht zijn voor diversiteit.

En al helemaal omdat hij bij zijn aantreden 74 jaar is - een leeftijd waarop iemand normaal gesproken al lang met pensioen is. Charles' periode op de troon wordt hoe dan ook - véél - korter dan die van zijn moeder. Hij wordt een overgangskoning. Charles moet de weg bereiden voor zijn zoon William, die wel ten volle symbool kan staan voor een nieuwe generatie en een nieuw type monarch.

Of Charles in die omstandigheden toch een verschil kan maken? "Of het hem zal lukken, zal nog moeten blijken, maar het kán wel", zegt Flip Feyten. "Er is het voorbeeld van zijn betovergrootvader Edward VII. Ook hij heeft heel lang moeten wachten op de troon omdat zijn moeder, Queen Victoria, zo lang leefde. Zelf regeerde hij maar dik tien jaar, maar toch blies hij de monarchie nieuw leven in. Door zijn tijdgenoten werd hij gezien als een goede koning, tot ieders verrassing."

Toen Elizabeth als 25-jarige op de troon kwam, was ze een onbeschreven blad.Na 70 jaar in de wachtkamer is Charles dat allesbehalve. In tegenstelling tot zijn moeder, van wie niemand wist wat ze dacht, heeft hij zich in het verleden fors uitgesproken over allerlei kwesties: klimaat, architectuur, ruimtelijke ordening, achterstandswijken. Daarbij riskeerde hij opvallend vaak in politiek vaarwater terecht te komen - soms was hij er gevaarlijk dichtbij.

Sinds hij koning is, kan hij dat niet meer maken. Een monarch moet boven het politieke gewoel staan. Hij mag nooit worden gezien als iemand die partij kiest voor deze of gene mening of politieke overtuiging. "Charles heeft tijdens zijn lange wachttijd ruim de tijd gehad om zijn plannen en ideeën te botvieren, maar als koning moet hij dat helemaal achterwege laten. Inbinden is de boodschap", zo vat Flip Feyten het samen. "Maar hij snapt echt wel dat hij als koning buiten politiek vaarwater moet blijven."

Maar hoewel hij zijn lot - koning worden - niet erg enthousiast lijkt te omarmen, hij aanvaardt het wel. "Hij draagt het, hij doet zijn plicht", zegt Harry De Paepe. "Dutyis een sacraal woord in het VK, en Charles is daarvan doordrongen."

Ook het grootste deel van de Britse bevolking aanvaardt Charles als koning, maar daarmee is het meeste dan wel gezegd. Charles is altijd stukken minder geliefd geweest dan zijn moeder. Zijn stukgelopen huwelijk met de mateloos populaire Lady Diana, die zijn verhouding met Camilla Parker-Bowles publiek maakte, heeft daar sterk toe bijgedragen. Zowel Charles als Camilla zijn intussen geaccepteerd, maar in de populariteitspolls staan ze ver achter troonopvolger William en vooral zijn vrouw Kate, die de lijstjes aanvoeren.

De term "verenigd" in de naam Verenigd Koninkrijk verwijst naar de vier onderdelen waaruit het land bestaat: Engeland, Wales, Noord-Ierland en Schotland. Maar hoe verenigd is het land nog?

InSchotlandis er een grote beweging om af te scheiden.Veel Schotten vinden dat er nog te veel wordt beslist in het verre Londen. Dat het merendeel van de olieopbrengsten uit de Noordzee ook naar Londen gaat, helpt ook niet. Last but not least heeft de brexit een extra wig gedreven tussen Londen en de Schotten. Een meerderheid van de Schotten stemde tégen een vertrek uit de Europese Unie.

In 2014 hielden de Schotten al eens een onafhankelijkheidsreferendum. 55 procent koos er toen voor om bij het Verenigd Koninkrijk te blijven. Maar dat was vóór de brexit. Als het ooit tot een tweede referendum komt, zou de uitkomst wel eens anders kunnen zijn.

Ook Noord-Ierlandheeft tegen de brexit gestemd. En ook daar willen velen - vooral de Noord-Ierse nationalisten (veelal katholieken), die ook alleen al louter demografisch steeds talrijker worden - zich afscheuren van het Verenigd Koninkrijk en aansluiten bij de republiek Ierland. De politieke partij van die nationalisten, Sinn Féin, is bij de laatste verkiezingen in 2022 de grootste geworden.De kans is bovendien reëel dat Sinn Féin na de verkiezingen van 2024 ook in de Ierse Republiek aan de macht komt. Op dat moment wordt een referendum over de hereniging een realistisch vooruitzicht.

Maar zover is het nog niet. Opmerkelijk is nu net datMichelle O'Neill van Sinn Féin, die voorgedragen is als premier van Noord-Ierland, heeft aangekondigd dat ze de kroning zal bijwonen "om vrede en verzoening in Noord-Ierland te bespoedigen".

Wat kan een koning doen om een mogelijke afscheiding van Schotland en Noord-Ierland tegen te gaan? "Politiek heeft hij natuurlijk geen macht. Maar er bestaat zoiets als "soft power”, de politieke opinie heel subtiel beïnvloeden", zegt Flip Feyten. "Dat deed de Queen ook, naar aanleiding van het referendum in 2014 in Schotland. Na een kerkbezoek kreeg ze daarover vragen van omstanders. Toen zei ze heel subtiel :"Well, I hope people will think very carefully about the future."(Ik hoop dat de mensen heel zorgvuldig zullen nadenken over de toekomst.). Dichter bij een politieke uitspraak is de Queen nooit gekomen."

Of Charles wat deze kwestie betreft in de toekomst enig gewicht in de schaal zal kunnen leggen, is nog maar de vraag. Wellicht zal hij hoe dan ook zijn uiterste best doen om zijn populariteit in met name Schotland niet te laten wegzakken, want aan Schotland is de koninklijke familie erg gehecht. Ze viert er traditiegetrouw kerst, op het geliefde landgoed Balmoral, waar Elizabeth vorig jaar ook haar laatste dagen doorbracht en overleden is.

Die Commonwealth - het Gemenebest - is een los verband van 54 landen, meestal voormalige Britse kolonies. Na de troonsbestijging van de Queen werden al die landen in ijltempo onafhankelijk. Maar omdat de Britten er een bevoorrechte band mee wilden behouden, bedachten ze de Commonwealth (letterlijk: gemeenschappelijke rijkdom).

De dagelijkse leiding van de organisatie is in handen van een secretaris-generaal, maar het hoofd van de Commonwealth is het Britse staatshoofd. De functie is vooral symbolisch, maar heeft veel internationale uitstraling en invloed. Erfelijk is de titel niet, maar in 2018 slaagde koningin Elizabeth er in om Charles bij alle lidstaten te doen aanvaarden als haar opvolger.

Na de brexit heeft de Commonwealth aan belang gewonnen. Het VK hoopte het wegvallen van handelsrelaties met de Europese Unie te compenseren door de banden met de bevriende landen van de Commonwealth. Naast een bevoorrechte handelsrelatie hebben de lidstaten vaak een tweekamerstelsel en een rechtssysteem dat gebaseerd is op het Britse, delen ze de Engelse taal, en vinden ze elkaar in culturele uitwisselingen en sportevenementen.

En ook: de Britse koning is nog altijd officieel het staatshoofd van 15 van de 54 Commonwealth-landen (het VK inbegrepen). Dat zijn de zogenoemdeCommonwealth Realms. De bekendste zijnCanada,AustraliëenNieuw-Zeeland, maar er zijn ook een aantal kleinere (eiland)staten in de Atlantische en de Stille Oceaan.

Maar een van die eilandstaten, Barbados, riep in 2021, nog tijdens het leven van Elizabeth II, de republiek uit en verving de Queen door een president. De Bahama’s, Belize en Jamaica hebben al aangegeven dat ze dat ook willen. Het koloniale verleden met de slavernij speelt een grote rol in die afweging. Het is aan Charles om, als hoofd van de gemoderniseerde monarchie die hij wil belichamen, duidelijker en scherper afstand te nemen van het pijnlijke verleden.

Maar ook grote landen - Canada, Australië, Nieuw-Zeeland - hebben de voorbije jaren al aangegeven dat ze een toekomst als republiek zien. "Als ook die landen zouden volgen, betekent dat toch alsmaar meer prestigeverlies voor het Verenigd Koninkrijk op wereldvlak", zegt Flip Feyten.

Een mogelijk teken aan de wand is dat Australië begin dit jaar heeft beslist om het portret van de Britse monarch niet meer af te beelden op de vijfdollarbiljetten. Tegenstanders van de monarchie zagen dat als een politiek gemotiveerd teken. In Nieuw-Zeeland hebben twee opeenvolgende premiers (Jacinda Ardern en Chris Hipkins) al gezegd dat ze het land in de toekomst een republiek zien worden. Hipkins deed die uitspraak enkele dagen geleden nog.

Een eerste hoofdpijndossier was dat rond Charles' jongere broer Andrew. Na het misbruikschandaal met Jeffrey Epstein en zijn minnelijke schikking metVirginia Giuffre werd Andrew op non-actief gezet. Charles zal er vermoedelijk streng op toezien dat zijn broer, met wie het toch al niet goed botert, volledig uit beeld verdwijnt. Dat geldt wellicht ook voor diens dochters prinses Beatrice en prinses Eugenie en een stoet neven en nichten - geheel passend in de afslankingsoperatie die Charles voor ogen heeft.

"Alle familiale beroering die dit ongetwijfeld teweeg zal brengen, moet Charles binnenskamers weten te houden, want dat is het soort dingen waar de sensatiepers van gaat likkebaarden", zegt Flip Feyten.

Volg de kroning live met VRT NWS

De kroning van de Britse koning Charles is zaterdag live te volgen bij VRT NWS.
De hele dag, van 9.30 uur tot 16 uur is er een Extra journaal op VRT 1 en VRT MAX.

Goedele Wachters en royaltywatcher Flip Feyten volgen de kroning in de studio en verslaggever Ivan Ollevier doet live verslag vanuit Londen.